Người Việt ta hay có câu “mời bạn đến nhà ăn cỗ” trong các dịp như đám giỗ, tất niên, lễ đầy tháng, thôi nôi,… Vậy cỗ là gì? Những dịp nào cần chuẩn bị cỗ? Mâm cỗ ba miền giống hay khác nhau như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu nhé.
Cỗ là gì?
Cỗ là một thuật ngữ trong văn hóa ẩm thực Việt Nam, dùng để chỉ một bữa ăn thịnh soạn được chuẩn bị cho các dịp quan trọng như đám cưới, đám giỗ, lễ hội hoặc các sự kiện đặc biệt. Cỗ thường có nhiều món ăn truyền thống, được bày biện đẹp mắt trên mâm, thể hiện sự trân trọng đối với khách mời cũng như ý nghĩa tâm linh trong các nghi lễ.
Mâm cỗ Việt Nam thường được chia thành hai loại chính:
- Cỗ chay: Gồm các món ăn không có nguồn gốc động vật, thường dùng trong các dịp cúng lễ Phật, ngày rằm hoặc các nghi lễ tâm linh.
- Cỗ mặn: Có các món ăn từ thịt, cá, hải sản, đặc trưng cho các dịp cưới hỏi, liên hoan hoặc lễ hội.
Ngày nay, dù hình thức tổ chức có thay đổi theo thời gian, nhưng mâm cỗ vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa của người Việt.
Những dịp cần chuẩn bị cỗ
Vậy bạn đã biết cỗ là gì. Đây là một phần không thể thiếu trong nhiều sự kiện như đám cưới, đám giỗ, tất niên, ngày Tết,…
Đám cưới
Đám cưới là một trong những sự kiện quan trọng nhất trong đời người, và mâm cỗ cưới là phần không thể thiếu trong ngày vui này. Cỗ cưới thường được tổ chức tại nhà hàng, khách sạn hoặc tại gia tùy theo điều kiện kinh tế và phong tục từng vùng.
Mâm cỗ cưới không chỉ là tiệc chiêu đãi khách mà còn thể hiện sự chu đáo của gia đình đối với bạn bè, họ hàng, góp phần mang đến không khí vui vẻ, ấm cúng trong ngày trọng đại.
Đám giỗ
Ý nghĩa của cỗ là gì trong đám giỗ? Đám giỗ là dịp để con cháu tưởng nhớ đến ông bà, tổ tiên đã khuất, thể hiện lòng hiếu kính và biết ơn. Vào ngày này, gia đình sẽ chuẩn bị một mâm cỗ cúng đặt trên bàn thờ và một mâm cỗ để thiết đãi khách. Đám giỗ không chỉ là dịp sum vầy của con cháu mà còn là truyền thống quan trọng nhằm duy trì nền tảng gia đình.
Tết Nguyên Đán
Tết Nguyên Đán là thời điểm quan trọng nhất trong năm đối với người Việt, và mâm cỗ ngày Tết là một phần không thể thiếu. Đây không chỉ là bữa ăn sum họp của gia đình mà còn mang ý nghĩa cầu mong một năm mới bình an, may mắn.
Ngoài ra, trên bàn thờ gia tiên cũng luôn có mâm cỗ cúng với đầy đủ món mặn và món chay để thể hiện lòng thành kính.
Đám hỏi
Trong đám hỏi thì ý nghĩa của cỗ là gì, có những gì? Trước khi đám cưới diễn ra, nhà trai sẽ chuẩn bị một mâm cỗ lễ mang sang nhà gái trong lễ ăn hỏi. Mâm cỗ ăn hỏi thường có trầu cau, bánh phu thê, rượu, chè, thuốc, cùng các lễ vật tượng trưng cho sự gắn kết bền vững giữa hai gia đình.
Lễ mừng thọ
Lễ mừng thọ là dịp quan trọng để con cháu bày tỏ sự kính trọng và biết ơn đối với ông bà, cha mẹ đã cao tuổi. Buổi lễ thường có sự tham gia của đông đủ con cháu, họ hàng và bạn bè, và mâm cỗ được chuẩn bị để mừng tuổi thọ của người lớn.
Mâm cỗ trong lễ mừng thọ có thể chuẩn bị các món truyền thống như xôi gấc, gà luộc, nem rán, bánh chưng (hoặc bánh tét), chè sen, cùng nhiều món bổ dưỡng như súp bào ngư, yến sào để cầu chúc sức khỏe và trường thọ. Một số nơi còn chuẩn bị thêm bánh kem có hình chữ “Thọ” để tăng thêm không khí vui vẻ.
Lễ đầy tháng, thôi nôi
Vậy cỗ là gì trong ngày đầy tháng hay thôi nôi? Lễ đầy tháng (khi em bé tròn 1 tháng tuổi) và lễ thôi nôi (khi bé tròn 1 tuổi) là hai sự kiện quan trọng trong đời sống gia đình Việt Nam.
Trong ngày này, cha mẹ sẽ chuẩn bị một mâm cỗ cúng để tạ ơn các Bà Mụ và Đức Ông đã bảo vệ bé khỏe mạnh, đồng thời tổ chức một bữa tiệc nhỏ để chia vui với họ hàng, bạn bè.
Mâm cỗ cúng đầy tháng hoặc thôi nôi thường có xôi, chè, gà luộc, bánh kẹo, hoa quả, và đặc biệt là 12 chén chè nhỏ (tượng trưng cho 12 bà Mụ) và 1 chén chè lớn. Ngoài ra, còn có một mâm cỗ mặn để mời khách, có thể gồm gỏi, nem rán, lẩu, hoặc các món đặc sản tùy theo sở thích của gia đình.
Lễ cúng Rằm tháng Giêng, Rằm tháng Bảy, Rằm tháng Mười
Ba ngày rằm lớn trong năm là Rằm tháng Giêng (Tết Nguyên Tiêu), Rằm tháng Bảy (Lễ Vu Lan), Rằm tháng Mười (Tết Cơm Mới), đều là những dịp quan trọng để làm cỗ cúng tổ tiên và thần linh.
Mâm cỗ trong những ngày này có thể là cỗ chay hoặc cỗ mặn tùy theo từng gia đình. Cỗ chay thường có các món như xôi, chè, canh rau củ, giò chay, nấm xào, đậu hũ kho, tượng trưng cho sự thanh tịnh. Cỗ mặn có thể chuẩn bị gà luộc, thịt kho, nem rán, canh măng.
Sự khác nhau trong mâm cỗ của ba miền
Miền Bắc
Mâm cỗ miền Bắc thường có sự bài bản, chỉn chu, tuân theo nguyên tắc “bốn bát, sáu đĩa” (hoặc “tám bát, tám đĩa” với cỗ lớn). Các món ăn mang đậm phong vị truyền thống, thường ít cay, ít ngọt và sử dụng nhiều nguyên liệu tươi.
Một mâm cỗ điển hình có thể gồm gà luộc, nem rán, giò chả, xôi gấc, thịt đông, canh bóng bì, nộm, măng hầm chân giò. Đặc biệt, bánh chưng là món không thể thiếu trong các dịp lễ Tết.
Miền Trung
Còn với miền Trung thì cỗ là gì? Mâm cỗ miền Trung đa dạng với nhiều món ăn đậm đà, cay nồng, màu sắc bắt mắt và có sự ảnh hưởng từ cung đình Huế.
Các món ăn thường nhỏ gọn nhưng cầu kỳ trong chế biến, như bánh bột lọc, nem lụi, chả bò, tré Huế, tôm chua, thịt heo luộc cuốn bánh tráng, bún bò Huế, canh riêu. Trong ngày Tết, miền Trung chuộng bánh tét thay vì bánh chưng.
Miền Nam
Mâm cỗ miền Nam có xu hướng phong phú, hào sảng với khẩu vị ngọt, béo hơn, sử dụng nhiều nước dừa và các loại rau thơm. Các món ăn thường có thịt kho tàu, gỏi ngó sen, lẩu hải sản, cá kho tộ, gà hấp lá chanh, canh khổ qua nhồi thịt, bò xào lúc lắc. Trong dịp Tết, bánh tét được gói với nhân đa dạng như chuối, đậu xanh, thịt mỡ.
Tạm kết
Như vậy, bạn đã hiểu rõ hơn cỗ là gì cũng như cách chuẩn bị cỗ ba miền. Mâm cỗ có ý nghĩa quan trọng và thường được chuẩn bị chu đáo với các món ăn khác nhau tùy vào tính chất của sự kiện.
XEM THÊM
- Tea break là gì? Những sự kiện nào nên tổ chức tea break?
- MICE là gì? Tại sao nên tổ chức MICE cho doanh nghiệp trong 2025?
